Debati në Londër: A po e rrezikon Evropa Kosovën me politikë lehtësuese ndaj Serbisë?
Në Londër u debatua për sulmin serb në Banjë: Serbia kërcënim, sovraniteti i Kosovës provë, dhe paralajmërimi se politikat lehtësuese evropiane rrezikojnë përshkallëzim lufte.
Mbrëmë, më 24 shtator, në përvjetorin e dytë të sulmit terrorist në Banjë, Kosova u ngrit si temë në qendër të Londrës. Jo më si çështje periferike, por si pyetje e hapur për sigurinë dhe demokracinë e gjithë Evropës. Në sallën e ngushtë të një pub-i londinez, “The Situation Room” hapi debatin e tij të parë publik: “Kosova, Serbia dhe Perëndimi: A është pajtimi evropian me Beogradin një rrezik për sigurinë dhe demokracinë?”
Kryesuar nga Michael Sheppard, redaktor i The Gunpowder Chronicles, paneli përfshinte tre zëra me peshë të ndryshme por me tension të njëjtë: Dr. Aidan Hehir, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare; Ian Cameron Cliff, ish-ambasador britanik në Kosovë; dhe Vudi Xhymshiti, gazetar dhe themelues i Kronikave të Barutit në Londër
Akademiku: Pajtimi që kthehet në sëmundje
Dr. Hehir foli me një ton të ngjeshur e të prerë. Për të, historia e fundit e Evropës në Ballkan është një manual i dështimit përballë Beogradit.
“Serbia,” tha ai, “prej më shumë se një dekade po e gërryen sovranitetin e Kosovës. Jo vetëm me fushata lobimi kundër anëtarismit në UNESCO apo Interpol, por duke e kontrolluar politikisht veriun përmes Listës Serbe. Dhe Perëndimi e ka lejuar këtë.”
Për Hehirin, sulmi i 24 shtatorit 2023 në Banjë nuk ishte as surprizë, as incident i izoluar:
“Sulmi nuk është një rastësi. Është produkti natyral i një politike të gabuar, ku durimi dhe pritja janë kthyer në psikozë. Politikanët evropianë janë bërë të paaftë ta kuptojnë se vetë qasja e tyre po e përkeqëson sjelljen e Serbisë.”
Ai solli shembullin e Milan Radoiçiqit, i cili, megjithë rolin e tij në sulmin ndaj policisë së Kosovës, “ecën i lirë në Beograd sikur s’ka ndodhur asgjë.” Publiku murmuriti i trazuar. “Çfarë mesazhi jep kjo?” u pyet Hehir. “Që kushdo që nesër planifikon një akt të ri dhune, s’ka pse të frikësohet,” tha ai.
Diplomati: Sovraniteti ka edhe koreografi
Ndryshe nga Hehir, Ian Cliff nuk e mohoi as përgjegjësinë e Beogradit dhe as seriozitetin e sulmit në Banjë.
“Ky është incidenti më i rëndë që nga viti 1999,” pranoi ai. Dhe shtoi me maturi se: “Është e vështirë të besohet se presidenti Vuçiq nuk e dinte se çfarë po përgatitej.”
Por mesazhi i tij ishte shumëngjyrësh: në një shoqëri të ndarë, mënyra se si e ushtron ligjin është po aq e rëndësishme sa fakti që e ushtron.
“Po, zgjedhjet lokale të vitit 2023 ishin ligjore,” tha Cliff. “Por kur 98 përqind e një komuniteti refuzon të marrë pjesë, atëherë legjitimiteti vihet në pikëpyetje. Kurti kishte të drejtë ligjore të vendoste kryetarët në zyrat e tyre, por mënyra si u bë kjo ishte politikisht e gabuar. Ishte si të valvisje një rrobë të kuqe para një demi.”
Cliff nuk e mohoi të drejtën e Kosovës për të ushtruar sovranitetin, por paralajmëroi:
“Mbani mend: në shoqëri të ndara nuk është vetëm ajo që bën, por mënyra se si e bën atë.”
Gazetari: Banja si jehonë e Krimesë
Tonin më të fortë e mbajti Vudi Xhymshiti. Për të, Banja nuk është një fshat i vogël në kufirin verior të Kosovës, por një shenjë paralajmëruese për të gjithë Evropën.
“Është e qartë kush ishte pas sulmit,” tha ai. “Vuçiq udhëheq një qeveri që e dinte shumë mirë se çfarë po përgatitej. Të pretendosh të kundërtën është të ushqesh një gënjeshtër të rrezikshme.”
Pastaj ai bëri lidhjen që ngriti peshë sallën:
“Ajo që Vuçiq provoi në Banjë është ajo që Putin bëri në Krime më 2014: inskenoi një incident, pretendoi se një minoriteti ishte i rrezikuar, dhe përgatiti terrenin për aneksim. Nëse Perëndimi nuk e ndal tani Serbinë, do ta shohim përsëritjen e vitit 2022 në Ukrainë, por në Kosovë.”
Kur dikush nga publiku pyeti nëse e besonte vërtet se Serbia do të ndërmerrte një pushtim të plotë, Xhymshiti u përgjigj pa lëkundje:
“Po. Nëse lihet pa pengesa, po. Rusia e provoi atë në Gjeorgji më 2008, në Krime më 2014. Dhe çfarë tha Perëndimi? Jo kjo nuk është serioze, jo tani-për-tani. Kjo prëkdhelje ndaj Putinit, e solli atë të guximshmë për ta sulmuar Ukrainë në vitin 2022. Nëse Evropa e përsërit këtë në Kosovë, rezultati do të jetë i njëjtë.”
Për Xhymshitin, mesazhi ishte i thjeshtë: Banja është prova se Kosova nuk është thjesht çështje ballkanike, por front i parë i Evropës ndaj Moskës.
Haga dhe kujtesa e luftës
Debati preku edhe Gjykatën Speciale në Hagë1. Hehir vuri pyetjen pse nevojitej një gjykatë e gjashtë, pas ICTY-së, UNMIK-ut, EULEX-it dhe vetë gjykatave të Kosovës. “Duket sikur drejtësi e përsëritur deri sa të dalë verdikti i dëshiruar,” tha ai.
Cliff mbrojti idenë e gjykatës:
“Pa të, rreziku ishte që çështja të kthehej në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, ku Rusia dhe Kina do të mbanin penën. Gjykata ishte zgjidhja më e pakëndshme, por e domosdoshme.”
Ndërkohë, Xhymshiti e theksoi:
“Mandati i Gjykatës nuk është të kriminalizojë pavarësinë e Kosovës apo UÇK-në si tërësi. Është për të hetuar individë të dyshuar për krime të rënda vrasje politike, zhdukje e abuzime. Është për drejtësinë e viktimave, jo për të delegjitimuar Kosovën.”
Brukseli, Uashingtoni dhe litiumi
Paneli ra dakord vetëm në një pikë: reagimi i Evropës pas Banjës ishte i pamjaftueshëm.
“Duhej të kishte pasur sanksione të menjëhershme,” tha Hehir. “Në vend të kësaj, morëm paqartësi.”
Cliff e mbështeti: “Bashkimi Evropian e trajtoi këtë si një çështje të zakonshme. Nuk ishte.”
Xhymshiti shtoi një akuzë më të fortë:
“Serbia nuk po tolerohet vetëm për rolin e saj rajonal. Ajo po tolerohet sepse ka litium. Perëndimi duket se është i gatshëm t’i mbyllë sytë ndaj agresionit të saj, për sa kohë që Beogradi premton furnizim me litium.”
Çfarë ndryshoi
Në fund të mbrëmjes, Sheppard i pyeti panelistët përfundimisht se çfarë duhet të kuptohet nga Banja. Përgjigjet ishin të ndryshme, por përfundimi i raportit ishte i qartë:
Pajtimi/Lehtësimi ndaj Serbisë humbi terren: Asnjë nga panelistët nuk e mbrojtën politikën lehtësuese ndaj Beogradit.
Sovraniteti fitoi qartësi: Nga targat e makinave deri te uniformat e policisë, u kuptua se ato nuk janë detaje teknike, por prova të ekzistencës së shtetit.
Paralela me Rusinë mbeti e fortë: Banja do të mbahet mend jo si një episod lokal, por si pjesë e skenarit të Moskës, dhe ky është tregues se Kosova është në vijën e parë të frontit kundër zgjerimit rus në Perendim.
Hehir e tha hapur: “Rreziku më i madh për paqen në Ballkan, përveç Rusisë, është nacionalizmi serb.”
Cliff nuk e kundërshtoi.
Xhymshiti e mbylli: “Nëse Perëndimi vazhdon ta lehtësoj Beogradin, Banja nuk do të mbahet mend si një akt i izoluar terrori. Do të mbahet mend si prova e një lufte, ashtu si Krimea për Ukrainën.”
SHËNIM NGA REDAKTORI: The Situation Room2 ka paralajmëruar se së shpejti do të publikohet një version i plotë i këtij debati në video, në mënyrë që edhe publiku më i gjerë të mund ta ndjekë dhe t’i dëgjojë vetë fjalët e panelistëve.
Por ky debat nuk do të ishte i mundur pa ju. Pa mbështetjen financiare të lexuesve tanë, ky zë nuk do të kishte arritur deri në Londër. Ju falënderojmë për kontributin e palëkundur që na dha mundësinë të sjellim temën e sulmit në Banjë në zemër të politikës britanike.
Dhe ne nuk do të ndalemi. Do të vazhdojmë, pa u lodhur, ta mbrojmë të vërtetën dhe ta mbrojmë Kosovën. Sepse Banja nuk është thjesht një fshat i vogël në veri. Është kufiri i Evropës. —
, Kryeredaktor.Dy vjet pas Banjës, kufiri i padukshëm i Evropës
Dy vjet pas sulmit në Banjë, mësimi për Evropën nuk është thjesht për një përleshje të armatosur në një fshat të veriut të Kosovës. Është për gjeografinë, zgjedhjet dhe qartësinë. Ukraina është vija e parë e zgjerimit brutal të Rusisë drejt lindjes; Kosova është vijë e parë e infiltrimit të saj drejt perëndimit. Të injorosh këtë është ta përsërisësh ver…
Mbështet gazetarinë e pavarur.
Abonohu te Revistën Spotlight për raportime të guximshme dhe pa kompromis.
☑ Dhuro | ☑ Abonohu | ☑ Ndaj artikullin
Gjykata Speciale ndez polemika në Kosovë: Pranon prova nga Serbia
Pranimi i provave të Serbisë nga Gjykata Speciale në Hagë ndez debat të ashpër në Kosovë, ringjall trauma të luftës, tension politik dhe sfida për drejtësinë tranzicionale. — KB Politikë.
Kosovo, Serbia, and the West: Appeasement on Trial in London
At The SR’s inaugural debate in London, panelists examined Kosovo’s Banjska attack, highlighting appeasement’s failures, sovereignty’s fragility, and warnings of a Crimea-style Balkan crisis. — SR Aftermath.
Respekt per punen e palodhur ne mbrojtje te lajmit real!
Respekt per punen e palodhur qe ben, ne te mirë te drejtsis.